"อนุพยัญชนะ ๘๐ ประการ"
นอกเหนือจากมหาบุรุษลักษณะ ๓๒ ประการแล้ว ยังมีลักษณะข้อปลีกย่อยของพระมหาบุรุษ นิยมเรียกกันว่า "อสีตยานุพยัญชนะ" หรือ อนุพยัญชนะ" อีก ๘๐ ประการด้วยกัน คือ
- มีนิ้วพระหัตถ์และนิ้วพระบาทอันเหลืองงาม
- นิ้วพระหัตถ์และนิ้วพระบาทเรียวออกไปโดยลำดับแต่ต้นจนปลาย
- นิ้วพระหัตถ์แลนิ้วพระบาทกลมดุจนายช่างกลึงเป็นอันดี
- พระนขาทั้ง 20 มีสีอันแดง (พระนขา = เล็บ)
- พระนขาทั้ง 20 นั้น งอนงามช้อนขึ้นเบื้องบนมิได้ค้อมลงเบื้องต่ำ ดุจเล็บแห่งสามัญชนทั้งปวง
- พระนขานั้นมีพรรณอันเกลี้ยงกลมสนิทมิได้เป็นริ้วรอย
- ข้อพระหัตถ์และข้อพระบาทซ่อนอยู่ในพระมังสะมิได้สูงขึ้นปรากฏออกมาภายนอก
- พระบาททั้งสองเสมอกันมิได้ย่อมใหญ่กว่ากันมาตรว่าเท่าเมล็ดงา
- พระดำเนินงามดุจอาการเดินแหงกุญชรชาติ
- พระดำเนินงามดุจสีหราช
- พระดำเนินงามดุจดำเนินแห่งหงส์
- พระดำเนินงามดุจอสุภราชดำเนิน
- ขณะเมื่อยืนจะย่างดำเนินนั้น ยกพระบาทเบื้องขวาย่างไปก่อน พระกายเยื้องไปข้างเบื้องขวาก่อน
- พระชานุมณฑลเกลี้ยงกลมงามบริบูรณ์ บ่มิได้เห็นอัฏฐิสะบ้าปรากฏออกมาภายนอก
- มีบุรุษพยัญชนะบริบูรณ์ คือมิได้กิริยามารยาทคล้ายสตรี
- พระนาภีมิได้บกพร่อง กลมงามมิได้วิกลในที่ใดที่หนึ่ง (พระนาภี = สะดือ)
- พระอุทรมีสัณฐานอันลึก (พระอุทร = ท้อง)
- ภายในพระอุทรมีรอยเวียนเป็นทักขิณาวัฏ
- ลำพระเพลาทั้งสองงามดุจลำสุวรรณกัททลี (พระเพลา = ตัก, ขา ; สุวรรณกัททลี = ลำต้นกล้วยสีทอง)
- งวงแห่งเอราวัณวัณเทพหัตถี (เอราวัณเทพยหัตถี = ช้าง 33 เศียร เป็นพาหนะของพระอินทร์)
- พระอังคาพยพใหญ่น้อยทั้งปวงจำแนกเป็นอันดี คืองามพร้อมทุกสิ่งหาที่ตำหนิบ่มิได้ (พระอังคาพยพ = องคาพยพ = ส่วนน้อยใหญ่แห่งร่างกาย, อวัยวะน้อยใหญ่)
- พระมังสะที่ควรจะหนาก็หนา ที่ควรบางก็บางตามที่ทั่วทั้งพระสรีรกาย
- พระมังสะมิได้หดหู่ในที่ใดที่หนี่ง
- พระสรีกายทั้งปวงปราศจากต่อมและไฝปาน มูลแมลงวันมิได้มีในที่ใดที่หนึ่ง
- พระกายงามบริสุทธิ์พร้อมสมกันโดยตามลำดับทั้งเบื้องบนแลเบื้องล่าง
- พระกายงามบริสุทธิ์สิ้นปราศจากมลทินทั้งปวง
- ทรงพระกำลังมาก เสมอด้วยกำลังแห่งกุญชรชาติประมาณถึงพันโกฏิช้าง ถ้าจะประมาณด้วยกำลังบุรุษก็ได้ถึงแสนโกฏิบุรุษ (โกฏิ = สิบล้าน)
- มีพระนาสิกอันสูง (พระนาสิก = จมูก)
- สัณฐานพระนาสิกงามแฉล้ม
- มีพระโอษฐเบื้องบนเบื้องต่ำมิได้เข้าออกกว่ากัน เสมอเป็นอันดี มีพรรณแดงงามดุจสีผลตำลึงสุก (พระโอษฐ = ปาก, ริมฝีปาก)
- พระทนต์บริสุทธิ์ปราศจากมูลมลทิน
- พระทนต์ขาวดุจดังสีสังข์
- พระทนต์เกลี้ยงสนิทมิได้เป็นริ้วรอย
- พระอินทรีย์ทั้ง ๕ มีจักขุนทรีย์ เป็นอาทิงามบริสุทธิ์ทั้งสิ้น (พระอินทรีย์ = ร่างกาย และจิตใจ)
- พระเขี้ยวทั้ง ๔ กลมบริบูรณ์
- ดวงพระพักตร์มีสัณฐานขาวสวย
- พระปรางค์ทั้งสองดูเปล่งงามเสมอกัน (พระปรางค์ = แก้ม)
- ลายพระหัตถ์มีรอยอันลึก
- ลายพระหัตถ์มีรอยอันยาว
- ลายพระหัตถ์มีรอยอันตรง บ่มิได้ค้อมคด
- ลายพระหัตถ์มีรอยอันแดงรุ่งเรือง
- รัศมีพระกายโอภาสเป็นปริมณฑลโดยรอบ
- กระพุ้งพระปรางค์ทั้งสองเคร่งครัดบริบูรณ์
- กระบอกพระเนตรกว้างแลยาวงามพอสมกัน
- ดวงเนตรกอปรด้วยประสาททั้ง ๕ มีขาวเป็นอาทิผ่องใสบริสุทธิ์ทั้งสิ้น
- ปลายเส้นพระโลมาทั้งหลายมิได้งอมิได้คด
- พระชิวหามีสัณฐานอันงาม
- พระชิวหาอ่อนบ่มิได้กระด้าง มีพรรณอันแดงเข้ม
- พระกรรณทั้งสองมีสันฐานอันยาวดุจกลีบปทุมชาติ (พระกรรณ = หู)
- ช่องพระกรรณมีสัณฐานอันกลมงาม
- ระเบียบพระเส้นทั้งปวงนั้นสละสลวยบ่มิได้หดหู่ในที่อันใดอันหนึ่ง
- แถวพระเส้นทั้งหลายซ่อนอยู่ในพระมังสะทั้งสิ้น บ่อมิได้เป็นคลื่นฟูขึ้นเหมือนสามัญชนทั้งปวง
- พระเศียรมีสัณฐานอันงาม
- ปริมณฑลพระนลาฏโดยกว้างยาวพอสมกัน
- พระนลาฏมีสันฐานอันงาม
- พระโขนงมีสันฐานอันงามดุจกันธนูอันก่งไว้
- พระโลมาที่พระโขนงมีเส้นอันละเอียด
- เส้นพระโลมาที่พระโขนงงอกขึ้นแล้วราบไปโดยลำดับ
- พระโขนงนั้นใหญ่
- พระโขนงนั้นยาวสุดหางพระเนตร
- ผิวพระมังสะละเอียดทั่วทั้งพระวรกาย
- พระสรีรกายรุ่งเรืองไปด้วยสิริ
- พระสรีรกายมิได้มัวหมอง ผ่องใสอยู่เป็นนิตย์
- พระสรีรกายสดชื่นดุจดวงดอกปทุมชาติ
- พระสรีรสัมผัสอ่อนนุ่มสนิท บ่มิได้กระด้างทั่วทั้งพระกาย
- กลิ่นพระกายหอมฟุ้งดุจกลิ่นสุคนธกฤษณา
- พระโลมามีเส้นเสมอกันทั้งสิ้น
- พระโลมามีเส้นละเอียดทั่วทั้งพระกาย
- ลมอัสสะปัสสาสะลมหายพระทัยเข้าออกก็เดินละเอียด
- พระโอษฐมีสันฐานอันงามดุจแย้ม
- กลิ่นพระโอษฐหอมดุจกลิ่นอุบล (อุบล = ดอกบัว, บัว)
- พระเกสาดำเป็นแสง (พระเกสา = ผม)
- กลิ่นพระเกสาหอมฟุ้งขจรตลบ
- พระเกสาหอมดุจกลิ่นโกมลบุบผชาติ
- พระเกสามีสันฐานเส้นกลมสลวยทุกเส้น
- พระเกสาดำสนิททุกเส้น
- พระเกสากอปรด้วยเส้นอันละเอียด
- เส้นพระเกสามิได้ยุ่งเหยิง
- เส้นพระเกสาเวียนเป็นทักขิณาวัฏทุกๆ เส้น
- วิจิตรไปด้วยระเบียบพระเกตุมาลา กล่าวคือถ่องแถวแหงพระรัศมีอันโชตนาการขึ้น ณ เบื้องบนพระอุตมังคสิโรตม์ (พระเกตุมาลา = รัศมีซึ่งเปล่งอยู่เหนือพระเศียรของพระพุทธเจ้า)
|